ابوالحسن ربّانى سبزوارى

این نوشتار بسیار کوتاه، به سیره، رفتار و تعامل حجّت هشتم الهى، حضرت رضا علیه السلام با قرآن پرداخته و گزارشى ناتمام از سیره قرآنى امام رضا علیه السلام ارائه مى دهد. گرچه در این گستره ، گزارش ‏هاى حدیثى و تاریخى ، بسیار اندک است. ولى همین اندک که خوشبختانه در منابع دست اول ، به چشم مى ‏خورد و به یادگار مانده ، به عنوان بهترین رهیافت ، تقدیم به دوستداران قرآن مى ‏شود.

تلاوت قرآن همراه با اندیشه‏ :

یکى از یاران و راویان حضرت رضا علیه السلام که نامش ابراهیم بن عباس است ، در تبیین رفتار حضرت با قرآن، گزارش جالبى را ارائه مى هد ؛ او مى ‏گوید :
امام رضا علیه السلام همه قرآن را در مدت سه شبانه روز تلاوت مى‏ کرد و بارها به یاران خود مى ‏فرمود : اگر مى ‏خواستم قرآن را در کمتر از این زمان ، ختم مى ‏کردم ولى روش من چنین است که : هیچ یک از آیه ‏هاى قرآن را نمى ‏خوانم مگر این که در آن تأمل و اندیشه مى ‏کنم که در چه زمینه ‏اى و در چه زمانى نازل شد و بدین سبب است که قرآن را در سه شبانه روز به پایان مى ‏رسانم. (1)

گفتمان با قرآن‏ :

در جای دیگر مى ‏گوید : تمام سخنان امام رضاعلیه السلام و پاسخ ‏هایى که به اشخاص مى داد و مثال‏ هایى که مى ‏فرمود ، همه آنها، بر گرفته از آیات قرآن بود. (2)

تلاوت قرآن در هنگام سفر :

رجاء بن ابى ‏ضحاک ، که یکى از کارگزاران حکومت مأمون و مسئول بردن حضرت از مدینه به خراسان بود، در ضمن گزارش بلندى که از چگونگى نماز و عبادت و مسائل جانبى آن ارائه نموده است، درباره قرآن خواندن آن بزرگوار مى ‏گوید:
چه بسیار ، که در نیمه ‏هاى شب از رختخواب خویش حرکت مى ‏کرد و به تلاوت قرآن مى ‏پرداخت، هر گاه به آیه ‏اى مى ‏رسید که در آن نامى از بهشت یا جهنم، برده شده بود، آن حضرت مى گریست و از خداوند بهشت طلب مى ‏نمود و از آتش جهنم به خدا پناه مى ‏برد.(3)

راز جاودانى قرآن‏ :

وقتى در نزد حضرت امام رضا علیه السلام از جایگاه والاى قرآن، سخن به میان آمد، آن بزرگوار در پاسداشت برهان و معجزه بودن این کتاب فرمود : «قرآن ، ریسمان و رشته مستحکم و دستگیره نیرومند و راه روشن و تعالى ‏بخش خدا است که انسان را به سمت و سوى بهشت رهنمون مى ‏شود و از گرفتار شدن به آتش جهنم نجات مى‏ بخشد. این کتاب آسمانى در گستره زمان هرگز کهنگى نخواهد پذیرفت و تلاوت آن بر زبان‏ ها دشوار و خسته کننده نیست ، راز و رمز این حقیقت آن است که قــــــرآن فقط براى زمان خاص و امــت ویژه‏اى قرار داده نشده ، بلکه این کتاب عالى ‏ترین دلیل است براى هر انسانى، و هیچ ‏گاه باطل و کاستى در آموزه‏هایش راه پیدا نمى ‏کند. بدین سبب که از نزد پروردگار حکیم و ستودنى نازل شده است.(4)

پاورقی :

1. لو أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ أَقَلَّ مِنْ ثلاثٍ لختمتُهُ، لکن ما مَرَرْتُ بِآیَةٍ الاَّ فَکَرْتُ فیها... (عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 420، چاپ اختر شمال، 1373 ش/ بحارالانوار، ج 92، ص 204، چاپ مکتبة الاسلامیة، تهران/ مسند الرضا، ج 1، ص 40/ المناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 360، انتشارات علامه، قم.)

2. کانَ کَلامُهُ کُلُّهُ و جوابُه و تمثّله، اِنتِزاعاتٍ مِنَ القرآنِ (همان)

3. کانَ یُکْثِرُ بِالّلیلِ فى‏فراشه مِنْ تلاوةِ القرآن، فاذا مَرَّ بِآیةٍ فیها ذِکر جنّة او نارٍ، بَکى‏، وَ سَأَلَ اللهَ الجنَّة و تَعوّذ باللهِ من النّار.
(عیون اخبارالرضا علیه السلام ، ج 2، ص 428/ بحارالانوار ، ج 92، ص 180 و ج 49، ص 90/ کشف الغمه ، على بن عیسى اربلى، ج 2، ص 316، چاپ مکتبة بنى ‏هاشم ؛ انوارالبهیه ، ص 104)

4. هو حبلُ الله المتین، و عروته الوثقى‏ و طریقته المُثلى ولا یخلقُ على الأزمنِة ولا یغثَ على الألسنة لأنّه لم یُجعَل لزمانٍ دون زمانٍ بل جُعل دلیل البرهان و الحجّة على کلّ انسان ، لایأتیه الباطل من بین یدیه و من خلفه تنزیل مِن لَدُن حکیم حمید.
(مسند الرضا علیه السلام، ج 1، ص 309)